Theo Khăm Phết Lào (Ama Sumay) con trai Ama Kông, người đứng đầu các lá đơn đi kiện bác sĩ Hồ Việt Sang cho biết: "Vì cha con ông thật thà, cả tin nên đã bị bác sĩ Sang lừa". Câu chuyện là trước đây vì thấy bài thuốc gia truyền này quý, sợ Ama Kông chết đi bị mai một mất nên ông Luyện (bấy giờ là Bí thư Tỉnh ủy Đắk Lắk) ký văn bản đồng ý cho Hội Đông y tỉnh Đắk Lắk vận động kế thừa bài thuốc này để lưu giữ muôn đời.

Lợi dụng chuyện này, bác sĩ Sang đã nhân danh cá nhân (Phó Chủ tịch Hội Đông y tỉnh) và lừa Ama Kông (không rành chữ) ký vào giấy chuyển giao cho bác sĩ Sang thừa kế bài thuốc này. Từ những giấy tờ có được, bác sĩ Sang đã độc quyền kinh doanh bài thuốc và trở nên khá giả.

Ngày 12/5/2006, trước sức ép kiện cáo của gia đình Ama Kông, bác sĩ Hồ Việt Sang đã viết giấy cam kết hủy bỏ các giấy tờ liên quan đến việc thừa kế bài thuốc của Ama Kông, nhưng sau đó lại tiếp tục mở trang web giới thiệu để bán thuốc Ama Kông.

"Trang web mang tên Ama Kông, thuốc Ama Kông Bản Đôn - Đắk Lắk, thừa kế, nghiên cứu bài thuốc của cụ Ama Kông, nhưng địa chỉ liên lạc (bán thuốc) chính là nhà của bác sĩ Hồ Việt Sang", ông Khăm Phết Lào, con trai Ama Kông bức xúc.

Ông Khăm Phết Lào cũng cho biết sẽ kiện đề nghị bác sĩ Sang trả hết thủ tục giấy tờ, cam kết xin lỗi cả dòng tộc nhà Khăm Phết Lào, trước bà con bản Đôn và đền bù tiền thiệt hại do bà con không bán được thuốc suốt từ ngày bị ông Sang đem thuốc bán nhiều nơi.

Ông Khăm Phết Lào than thở rằng, ai cũng sản xuất thuốc, rượu mang tên Ama Kông để kiếm lời thế này thì nguy hiểm lắm, nếu thuốc gây ngộ độc thì sẽ xử lý sao. Bài thuốc hay còn lệ thuộc vào cách hái theo mùa, sao chế, gia giảm cho hợp lý nữa chứ không thể làm bừa, làm ẩu. Vì thế mà du khách sử dụng thuốc có những ý kiến khác nhau…

Theo bác sĩ Nguyễn Đức Phồi - Chủ tịch Hội Đông y tỉnh Đắk Lắk cho biết, đề tài sưu tầm, định danh, xác định thành phần hóa học và tính chất sinh học cơ bản của một số cây thuốc dân tộc bản địa ở Đắk Lắk do Tiến sĩ Phạm Văn Lình, Hiệu trưởng Trường Đại học Huế chủ nhiệm đề tài thực hiện từ năm 2002 đến 2004 đã xác định, kết quả trong số 12 nhóm cây nghiên cứu có 2 loại cây sử dụng trong bài thuốc gia truyền của Ama Kông là "Tơm Trưng và Tơm Nglena" mọc ở Vườn quốc gia Buôn Đôn, Đắk Lắk. Hai loại cây thuốc này có tác dụng số một trong việc bồi bổ cơ thể, bổ thận tráng dương, chữa đau lưng nhức mỏi.

Thực tế Ama Kông có nhiều bài thuốc gia truyền như trị rắn cắn, chữa bệnh phụ nữ… nhưng bài thuốc đặc biệt, tráng dương, bổ thận này được nhiều người dùng đến vì nhu cầu cuộc sống và xu thế xã hội khiến nhiều người quan tâm. Du khách từ khắp nơi đến Buôn Đôn, Đắk Lắk đều mua thuốc làm quà về tặng cho các đấng "mày râu" như một "thần dược" về sự dẻo dai của "người hùng" Tây Nguyên.

Lý giải vì sao trong xã hội hiện đại ngày nay, nhiều đấng "mày râu" lại tìm đến bài thuốc tráng dương bổ thận, theo các chuyên gia tâm lý cho rằng, cuộc sống thực tại chi phối công việc nặng nhọc và nhất là tình trạng nhậu nhẹt, uống nhiều bia rượu nên gây ảnh hưởng đến sức khỏe và sinh lý đàn ông.

Bác sĩ Phồi cho biết, bài thuốc gia truyền của Ama Kông có 2 vị chính (2 loại cây nêu trên), ngoài ra, quá trình sử dụng còn có sự gia giảm tổng cộng khoảng 5 vị, tùy theo sức khỏe của mỗi người khác nhau. Có điều bức xúc là hiện nay không thể giải quyết dứt điểm những vụ kiện cáo tranh giành quyền lợi từ bài thuốc gia truyền này vì chưa đăng ký thương hiệu bản quyền.

Bác sĩ Phồi cho biết, tỉnh giao cho Hội Đông y phối hợp các sở, ngành liên quan đang xúc tiến làm các thủ tục để đăng ký bản quyền nhưng chưa thể xong được. Cũng chính vì thế mà hiện nay có hàng trăm người bán thuốc, rượu mang nhãn hiệu Ama Kông mà không có cơ sở pháp lý nào xử lý. Đây cũng là sự thiệt thòi lớn cho Ama Kông và gia đình ông.

Ngọc Như - CAND Online 20/06/2008